MAHMUT SÖNMEZ/ MAHSUN KILIÇ

Enflasyonla birlikte artan maliyet fiyatı öğrenci, işçi ve dar gelirli vatandaşın ucuz ve doyurucu olduğu için tükettiği yiyecekleri yiyecek fiyatlarını da ulaşılamaz hale getirdi. Öğrenci veya asgari ücretle çalışan bir kişi öğle yemeğinde kebap dürüm-ayran yerse aylık maliyeti Bin 200 lira, tantuni-ayran yerse Bin 110 lira, tavuk döner-ayran yerse 900 lirayı buluyor. Asgari ücretli yevmiyesi ile günde 5 tantuni ve ayran alabiliyor.

TANTUNİ AYRAN 37 LİRA

Mersin’in geleneksel yiyeceği olan tantuni eskiden ucuz fiyatı ve doyuruculuğu sebebiyle yoksul vatandaşların gün içinde karnını doyurmak için ilk tercihi olurdu. Bir yıl önce Mersin’de tavuk tantuninin fiyatı 9 lira, et tantuninin ise 13 lira olduğunu söyleyen tantuni ustası Murat Atabey, şimdi ise artan tavuk, et, sebze ve dükkan giderleri yüzünden tavuk tantuninin 22 lira, et tantuninin ise 32 olduğunu belirtti. Önceki yıl 2,5 liradan satılan ayran ise bu yıl 5 liradan satılıyor. Geçen yıl bir kişi 11,5 liraya tavuk tantuni ve ayranla karnını doyurabilirken bu yıl bunun için 27 lirayı göden çıkarması gerek. Et tantuni ve ayran ise kişi başı 37 liraya patlıyor. Maliyet artışıyla baş edemediklerini ve ayakta kalmak için fiyatlara zam yapmak durumunda kaldıklarını söyleyen Atabey, buna karşın işlerinin her geçen gün düştüğünü belirtti.

“TAVUK DÖNER 25 LİRA OLDU İŞER DÜŞTÜ”

Tantuni gibi tavuk dönerde ekonomik olduğu için işçi, öğrenci ve dar gelirli vatandaşların tercih sebebiydi ama tavuk dönerde maliyetler karşısında dayanamadı. Geçen yıl Mersin’de 12 liradan satılan tavuk döner bu yıl 25 liradan satılıyor. Bir tavuk döner ve ayranın fiyatı şu an 30 lira. Yıllardır döner dükkanı işlettiğini söyleyen Reşit Toy, “Her anlamda maliyetlerimiz artıyor ve bizde bunu döner fiyatına yansıtmak zorunda kalıyoruz. Zamlar ne zaman durur bilmiyoruz ama vatandaşında alım gücü düştü geçen sene 80 döner satıyordum, şimdi 50 satabiliyorum. Maliyetler arttı, işler düştü, zamların önüne geçilmesini istiyoruz” dedi.

“KEBAP DÜRÜM AYRAN 40 LİRA. BIRAKIN YOKSUL VATANDAŞI ESNAF BİLE YİYEMİYOR”

Kebap dürümlerde artan maliyetlerden nasibini aldı ve bir yılda yaklaşık yüzde 75 zamlandı. Önceki yıl Mersin’de 20 liraya satılan kebap dürümün şu anki fiyatı 35 lira. Bir kebap dürüm ve bir ayran içmek isteyen bir kişi 40 lirayı gözden çıkarmak zorunda. Yaklaşık 40 yıllık kebap ustası olan Tahir Azazoğlu, maliyet ve dükkan giderlerinin bir yılda katlanarak arttığını geçen işlerinin de düştüğünü dile getirdi. Artan maliyetler yüzünden sürekli zam yapma durumunda kaldıklarını söyleyen Azazoğlu, “Eskiden dar gelirli vatandaş gelir dürümünü yer giderdi, işlerimizde iyiydi. Şimdi bırakın yoksul vatandaşı etraftaki esnaf arkadaşlar bile yiyemez duruma geldi, evlerinden getirdikleri yemeği yiyorlar. Bir kişinin bir dürüm ve ayran masrafı 40 lira vermiyor insanlar. İşlerimiz büyük ölçüde düştü” dedi.

KAHVALTIDA DURUM FARKSIZ

Artan maliyetler sadece tantuni ve dürüm fiyatlarını değil, Mersin’de özellikle kahvaltılarda tüketilen yörük kültürünün vazgeçilmez lezzeti sıkma ve gözlemeyi de vurdu. Mersin’de Sıkmanın fiyatı 15 lirayı gözlemenin fiyatı ise 30 lirayı buldu.

Sıkma özellikle sabah kahvaltısında Mersinlilerin sofrada görmek istediği ve yörük kültürünün vazgeçilmez bir lezzeti. Ama zamlarla birlikte geçen yıl tanesi 6 lira olana sıkma şu an 15 liradan satılıyor. Sıkmanın yanında içecek olarak bir çay veya ayran içmek isterseniz bu mütevazı kahvaltının maliyeti 20 lirayı buluyor.

Artan maliyetler Mersinlilerin kahvaltıda tükettikleri yiyeceklerden olan gözleme fiyatlarını da vurdu. Geçen yıl tanesi 15 lira olan gözlemenin şu an fiyatı 30 lira. Gözlemenin yanına birde ayran içecek olursanız gözden 35 lirayı çıkarmanız gerek.

Simit fiyatı ise geçen sene 2 lirayken şimdi iki katına çıkıp dört lira oldu. Sabah kahvaltısında simidin yanında birde çay içmek isteyen birinin ödemesi gereken hesap 8 lira.

LOKANTACI ESNAFI EL İLANINA FİYAT YAZAMIYOR

Artan maliyet fiyatları yüzünden ürün fiyatlarına sürekli zam yapmak durumunda kalan lokantacılar artık el ilanlarına fiyat yazdıramıyor. Yılların matbaacısı Mustafa Yanıker, “Eskiden tantunici ve dürümcüler bastırdıkları el ilanlarına müşteri çekmek için kampanyalı fiyat yazarlardı. Son bir yıldır zamlara yetişemeyen esnaf broşürlere fiyat yazdıramıyor” dedi.

Mersin’de 20 yıldır matbaa işleten Mustafa Yanıker, son bir yıldır lokantaların el ilanlarına ürün fiyatı yazmadığını belirtti. Daha önce özellikle tantunici ve dürümcü esnafın müşteriyi cezbetmek için el ilanlarına ürün fiyatlarını yazdıklarını belirten Yanıker, “Eskiden tantunici ve dürümcüler reklam için el ilanı bastırırdı ve çoğunlukla yaptıkları ürünlerin yanına ürün fiyatlarını da yazarlardı. Uygun fiyat müşteri için tercih sebebiydi işletmelerde bu yönde reklam yaparlardı. Ama son bir yıldır sürekli maliyetler artmakta ve fiyatlar yükselmekte. Bu yüzden uzun süredir bu tür firmalar el ilanlarına fiyat yazmıyor. Nitekim fiyatlar uçtu, konuştuğumuz esnaflar sürekli zam yapmak durumunda kaldıklarını ve yüksek fiyatı gören müşterinin dükkana gelmek istemeyeceğini düşünüyorlar. Doğrusu eskisi gibi broşür de basmıyor esnaf bizimde fiyatlar arttı. Geçen sene 150 liraya bastığımız broşür şu an 350 lira. İster istemez onların işleri düştü mü bizim işlerde düşüyor” dedi.